Parham Nassehpoor

میرزا حسینقلی . نوازنده ی برجسته ی تار

علی اکبر خان شهنازی . نوازنده ی برجسته ی تار و فرزند میرزا حسینقلی

چندین سال پیش همه ی گنجینه و یا ردیف جناب میرزا را که سرکار رضا وهدانی نوا نگاری کرده بودند، به پاس تلاش و کوشش ایشان برای نگارش چنین گنجینه ی بی همتایی، نگاره برداری و در تارنمای موسیقایی ام بارگذاری کردم. بویژه اینکه تا امروز این کار ارزمند دیگر از نو چاپ نشده است و به گونه ای از سوی شاگردان دیگر علی اکبر خان شهنازی آنگونه که باید و شاید به آن پرداخته نشده و شاید بتوان گفت که درباره ی آن نا مهربانی نیز روا داشته شده. شوربختانه این تلاش نا بجا میان شماری از شاگردان علی اکبر خان برای پیشی گرفتن از یکدیگر و خود را شاگرد برتر ایشان دانستن بازدارندگی ای برای همکاری میان آنان فراهم آورده است. آن زمان نوا نگاری ایشان به گونه ای پاکیزه تر نگاشته و چاپ شده بود همان است که میان آن نوا نگاری و نوانگاری نوازنده ی برجسته ی تار فرهاد ارژنگی، نوانگاری نخستین را برگزیدم. اکنون که نوانگاری موسیقی دان برجسته فرهاد ارژنگی را بررسی کرده ام. آنچنان نکته های درخور و چشمگیر در آن دیدم که خواست و آرزوی من برای نگاره برداری آن بر کاستی های رویه ایِ رونوشت آن که در جاهایی شاید آنگونه که باید و شاید پاکیزه نیست چیره شد و درون مایه ی بسیار ارزمند این گنجینه ی موسیقایی مرا پذیرای نگاره برداری و ویرایش آن کرد. یک اینکه این نوانگاری با ریز بینی بسیار و موشکافانه انجام شده است و دو اینکه او در زمانی این ردیف یا گنجینه را نوانگاری کرده است که علی اکبر خان ردیف پدرش را هنوز برای گرفته شدن و نگهداری در بایگانی رادیوی آن زمان ننواخته بود و تنها سرچشمه ی نوانگاری فرهاد ارژنگی آن چیزی بود که در آموزش از آموزگارش می آموخت و کمی کهنتر از ردیف نواخته شده است. اینگونه است که دگرگونی هایی میان آن دو دیده میشود نه تنها در ریزه کاری های نوازندگی ولی که در درون مایه ی شماری از گوشه ها. همان است که من این خوانش را خوانش کهن و خوانش سرکار رضا وهدانی را خوانش نو از این گنجینه ی سازی موسیقی دستگاهی ایران نامیده ام هر چند شاید دیدگاه من آنچنان درست نباشد ولی تا آنجاییکه این دو نوانگاری را بررسی کرده ام چنین دریافتی دارم. نکته ی درخور دیگر اینکه با در کنار هم نهادش و سنجش نوانگاری او با نوانگاری سرکار رضا وهدانی دگرگونی هایی که علی اکبر خان در گذر زمان در نواختن گنجینه ی پدرش روی تار پدید آورده را نیز می توان دریافت. پیش از آوردن نوانگاری، کوتاه سخنی نیز از سرگذشت هنرمند برجسته و شاید یگانه شاگرد بسیار شگفت انگیز در سبک نوازندگی علی اکبر خان شهنازی به میان خواهیم آورد. او براستی پاره ی تن علی اکبر خان شهنازی بود و مروارید گرانبهای هنر موسیقی دستگاهی و ساز تار که بسیار زود هنر و فرهنگ ایران از بود و هستی او بی بهره ماند.

فرهاد ارژنگی (1317 - 1340 خورشیدی) نوازنده ی برجسته ی تار ریشه در خانواده ای دارد که برای نسلها نگارگر و پیکرتراش بوده اند. او یادگیری تار را از هفت سالگی نزد علی اکبر خان شهنازی آغاز کرد. با آنکه هنوز بسیار جوان بود گنجینه ی جناب میرزا و ردیف عالی علی اکبر خان شهنازی را مو به مو و با باریک بینی و ژرف نگری شگفت انگیزی نوانگاری کرد. فرهاد ارژنگی نوازنده ای است که در هنگام جوانی به گونه ای از پختگی ستودنی در نوازندگی رسیده و ساز او، هم گیرا و شیرین و هم پر از هنرهای نوازندگی دشوار و شگفت انگیز بود.

گوش فرا دهید!
تکنوازی تار در دستگاه چهارگاه

تماشا کنید و گوش فرا دهید!
چهار پاره ی کوتاه دیداری . شنیداری کمیاب از تار نوازی فرهاد ارژنگی که از یک برنامه ی موسیقایی بریده ام
تکنوازی تار در آواز ابو عطا

در اینجا تلاش خواهم کرد تا جایی که می شود بی اینکه دستکاری در کار ارزشمند نوانگار روی دهد انگاره ای زیبا و پاکیزه را فراهم نمایم. و هم که پاره های سازنده ی هر گوشه را جداگانه و به گونه ای ساختارمند بنمایانم تا که خواننده ی گرامی انگاره ای از ساختار هر گوشه را در پیش رو داشته باشد. از نام گذاری گوشه ها پرهیز کرده ام زیرا که در پاره ای از گوشه ها گنگی و ناروشنی در نام هایشان دیده می شود. پس ها که در این زمینه با پژوهیدن ردیفهای گوناگون به دیدگاه اگر نگویم سد در سد درست ولی شاید درست ترین رسیدم سیاهه ای از نام های گوشه ها را نیز به این رویه خواهم افزود. آرزو میکنم که برای دوستدارانِ دانستن ریشه های موسیقی دستگاهی ایران تلاش من سودمند باشد. پرهام ناصح پور

از آنجایی که آماده کردن چنین کاری زمانی بس دراز خواهد برد و من سرگرم کارهای دیگر نیز هستم از آن دسته واکاوی و بررسی موسیقی دستگاهی بر پایه ی گنجینه ی جناب میرزا به دوستداران گنجینه ی جناب میرزا پیشنهاد می شود تا آماده شدن این خوانش از ردیف، به خوانش سرکار رضا وهدانی که آن نیز بسیار موشکافانه و زیبا نگاشته شده است رفته و از آن بهره برند. پیوند رویه ای که در آن خوانش ایشان را نگاره برداری و ویرایش کرده ام در پایین همین رویه دیده می شود.

.....

برای گوش فرادادن به این گنجینه ی موسیقایی از پیوند زیرین بهره برید
ردیف میرزا حسینقلی . نواخته ی علی اکبر خان شهنازی

برای دیدن نمونه ای دیگر از نوانگاری این گنجینه از پیوند زیرین بهره برید
نوانگاری ردیف میرزا حسینقلی . رضا وهدانی

پویا نگاره های کوتاهی از دیدنی های ایران همراه با نوای تار
نوازندگی تار از پرهام ناصح پور در آواز ابوعطا
تماشا کنید!