ردیف علی اکبر خان شهنازی

کانون موسیقی چنگ

احمد عبادی نوازنده ی سه تار . نصراله ناصح پور ردیف دان و خواننده
پشت سر نصراله ناصح پور سرکار گرامی حبیب اله صالحی نوازنده ی تار و موسیقی دان دیده می شود
نگاره ی بالا در کانون موسیقی چنگ گرفته شده است

ردیف علی اکبر خان شهنازی

با نوانگاری سرکار حبیب اله صالحی

دیباچه

نواخته شده ی ردیف ساخته شده به دست علی اکبر خان شهنازی در این سالهای پیشینِ نزدیک به آسانی برای آنانی که دوست داشته اند به این ردیف گوش فرا دهند و یا آن را یاد بگیرند دست یافتنی بوده است. خواست من از پخش نوانگاری این گردآمده ی ارزمند موسیقایی در اینجا یاد کردن از سرکار گرامی حبیب اله صالحی است که برای نوانگاری ردیف آموزگارش، علی اکبر خان شهنازی کوشیده است و فرزند ایشان نرسی صالحی نیز با هزینه ی خودش آن را به چاپ رسانده است. فراموش نباید کرد که این نگارش از ردیف علی اکبر خان نخستین نگارش به چاپ رسیده از آفریده ی علی اکبر خان است. افزون بر این بودند کسانی که بی هماهنگی با خانواده ی ایشان این نوانگاری را چاپ دوباره کردند و به گونه ای تلاش ایشان را نادیده گرفتند.

حبیب اله صالحی

حبیب اله صالحی از شاگردان خوب علی اکبر خان شهنازی بود و هم که سالها به مانند خانم اقدس در آموزش موسیقی دستیار استادش. او کارشناسی زیستار شناسی داشت و در روزگاری دیگر در رشته ی آهنگسازی از هنرکده ی موسیقی ملی نیز گواهینامه ی کارشناسی خود را دریافت کرد. او همچنین آهنگهای بسیاری به مانند سایه ی لرزان و یا یک قطره اشک ساخته است.

نگاره ای از سرکار حبیب اله صالحی به همراه شناسه های ردیف چاپ شده

باشد که این کار من به نام یادی از سرکار حبیب اله صالحی و سپاس از کرده های او برای فرهنگ سرزمینش پذیرفته شود.

نوانگاری ردیف علی اکبر خان شهنازی

آواز ابوعطا

آواز افشاری

آواز دشتی

آواز اصفهان

آواز ترک

دستگاه چهارگاه

دستگاه همایون

دستگاه ماهور

دستگاه سه گاه

دستگاه شور

برای دریافت نگاره ای بهتر از آن چیزی که نوانگاری شده است نواخته ی خود علی اکبر خان شهنازی را نیز در اینجا بارگذاری کرده ام. فراموش نباید کرد که او ردیفش را در هشتاد سالگی نواخته است و اینکه در نوا نگاری بالا پیش درآمد و رنگ پایانی دستگاه ها و آوازها دیده نمی شود. خوب است که دانسته شود که ناهمسانی هایی میان آنچیزی که نوانگاری شده و نواخته شده دیده میشود. بر خوانندی گرامی است که خود آنها را با گوش فرادادن و سنجش آن با نوانگاری دریابد. نکته ی پایانی اینکه نام گذاری ها در اینجا همان نام گذاری هایی است که سرکار حبیب اله صالحی در نوا نگاریش آورده است.

یادآوری این نکته نیز بایسته است که می توان شماری از نواخته های کهنتر علی اکبر خان بویژه آنهایی که در همراهی با آواز اقبال آذر و یا در نزدیکی همان سالها نواخته شده است را گویاترین و چه بسا زیباترین نمونه های سبک نوازندگی علی اکبر خان به شمار آورد. بویژه که در آن کارها برای نمونه پاره های آهنگین ساخته های خودش را با برجستگی بسیار نواخته و در نگاه من از آنجایی که آواز را همراهی می کند نوازندگیش بیشتر در ساختار موسیقی دستگاهی جای می گیرد و به سبک کهن نزدیک تر است ولی با چابکی بیشتر. از این رو خواننده ی گرامی خود می تواند با گوش فرادادن به آن کارها دریافتی ژرفتر از زیبایی کارها و نواخته های ایشان بدست آورد. در اینجا نمونه ای میاورم، برای دریافت سخن پیشینم. من خود خواسته، بخش های خوانده شده ی خواننده را بریده و بخش های نواخته شده به دست علی اکبر خان را کنار هم چسبانده ام که بتوان بخش سازی را با موشکافی بیشتری شنید.

گوش فرا دهید!
تکنوازی تار در آواز ابوعطا
نواخته ی علی اکبر خان شهنازی

برای من این ردیف آمیزه ای است از پاره هایی موسیقایی با زیبایی های موسیقی دستگاهی ایران و پاره هایی دیگر که در واکنش به سپهر چیره ی فرهنگی آن زمانه ی ایران آفریده شده است و ناهمگونی و ناسازگاری با چیستی موسیقی دستگاهی ایران دارد. هر آینه این گنجینه ی موسیقایی سرشار است از الگوهای موسیقایی و نواهای زیبا و نو و هم هنرهای نوازندگی برجسته چه در بخش آهنگین و کوبه ای و چه در بخش آوازی. روشن است که هر کدام از اینها می تواند برای هنرجوی جستجوگر انگیزه و زمینه ای برای آفرینش کاری نغز و نوآفرید باشد.

با نیک نگری به بند پیشین سخن من برای دریافتی زیبا و ژرف از موسیقی دستگاهی ایران، یادگیری گنجینه ی جناب میرزا را پیشنهاد می کنم، بویژه که نوانگاری های باریک بینانه و هم نواخته ی شگفت انگیزی از آن در دسترس است. با به دست آوردن چشایی موسیقاییِ موسیقی دستگاهی ایران و دریافت زیبایی شناسی آن روشن است که می توان از ردیفهای دیگر نیز بهره ی بهتری برد می خواهد ردیف میرزا عبداله بزرگ باشد یا ردیف درویش خان و هم ردیفهای دیگر. یک نمونه ی خوب برای روشن کردن سخن من کاری است که بیشتر سازندگان تار انجام می دهند و آن چیزی نیست جز بررسی و پژوهیدن ساز های به جا مانده از سازنده ی برجسته ی تار یحیی خان و نیز دیگر سازندگان برجسته ی تار. اینگونه است که با زیبایی شناسی ساخت تار آشنا میشوند و راه برای آفریدن سازهای بهتر برایشان باز می شود. این کاری نیست جز برگزیدن نمونه های زیبا و پژوهش آنها برای شناخت و دریافت زیبایی. فراموش نباید کرد که نوانگاری هر اندازه که با ریزبینی نگاشته شده باشد گویای خود موسیقی نگاشته شده نیست و یک نواخته ی زیبا می تواند درون مایه ی راستین موسیقی آفریده شده را به نمایش گذارد. روشن است که نواخته ها و خوانده های رامشگران برجسته ی گذشته نیز در ساخته و پرداخته کردن چشایی موسیقایی ما جایگاهی بسیار بالا دارند.

نواخته ی ردیف علی اکبر خان شهنازی